صورت جریان وجوه نقد
طبق استاندارد حسابداری شماره یک ایران (نحوه ارائه صورتهای مالی )مجموعه کامل صورتهای مالی شامل اجزای زیر است :
الف. صورتهای مالی اساسی :
۱٫ ترازنامه،
۲ .صورت سود و زیان،
۳ .صورت سود و زیان جامع، و
۴ .صورت جریان وجوه نقد .
ب .یادداشتهای توضیحی.
همانطور که مشاهده می شود صورت جریان وجوه نقد یکی از اجزای صورتهای مالی اساسی می باشد.
تعاریف طبق استاندارد حسابداری شماره ۲ ایران
صورت جریان وجوه نقد :
پابلو فرناندز اعتقاد دارد یک اصل حسابداری و مالی وجود دارد که اگر چه نمی‌توان آن را به‌طور مطلق صحیح دانست، اما میتوان آن را به‌عنوان دیدگاهی خوب به شمار آورد. آن اصل، این است که سود خالص فقط یک عقیده، اما جریان وجوه نقد یک واقعیت است.
جریان وجوه نقد(cash flow) درواقع انتقال منابع مالی (پول نقد) به درون سازمان یا پروژه یا خروج آن اطلاق می شود. جریان وجوه نقد در صورتهای مالی تحت عنوان صورت جریان وجوه نقد منعکس می شود. جریان وجوه نقد بر خلاف صورت سود وزیان و ترازنامه که بر مبنای تعهدی تهیه می شوند، بر اساس مبنای نقدی تهیه می شود. صورت جریان وجوه نقد ( cash flow statement) در حسابداری مالی به یک صورت مالی که حاوی گزارش جریان نقدینگی در فعالیتهای عملیاتی، مالی و سرمایه‌گذاری یک شرکت است، اطلاق میگردد. صورت جریان وجوه نقد باید منعکس کننده جریانهای نقدی طی دوره تحت سرفصلهای اصلی زیر باشد:
ـ فعالیتهای عملیاتی : فعالیتهای عملیاتی عبارت از فعالیتهای اصلی مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری است. فعالیتهای مزبور متضمن تولید و فروش کالا و ارائـه خدمات است و هزینه‌ها و درآمدهای مرتبط با آن در تعیین سود یا زیان عملیاتی درصورت سود و زیان منظور میشود.
ـ بازده سرمایه‌گذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی : کلیه مبالغ دریافتی و پرداختی در رابطه با سود سهام، درآمد سرمایه‌گذاری و سود و کارمزد تأمین مالی.
ـ مالیات بر درآمد : تنها منحصر به پرداختها یا علی‌الحسابهای پرداختی از بابت مالیات بر درآمد و یا استرداد مبالغ پرداختی از همین بابت است و در برگیرنده جریانهای نقدی مربوط به سایر انواع مالیاتها از قبیل مالیاتهای تکلیفی نمی‌شود.
ـ فعالیتهای سرمایه‌گذاری : جریانهای مرتبط با تحصیل و فروش سرمایه‌گذاریهای کوتاه‌مدت، سرمایه‌گذاریهای بلندمدت و داراییهای ثابت مشهود و داراییهای نامشهود و نیز پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری بجز کارکنان می‌باشد .
ـ فعالیتهای تأمین مالی : جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای تأمین مالی شامل دریافتهای نقدی از تأمین کنندگان منابع مالی خارج از واحد تجاری (شامل صاحبان سرمایه) و بازپرداخت اصل آن است.
*.این نکته حایز اهمیت است که در کشورهای اروپا و آمریکا صورت جریان وجوه نقد مشتمل بر ۳ طبقه می باشد ولی در ایران مشتمل بر ۵ طبقه است.
وجه نقد:
عبارت است از موجودی نقد و سپرده‌های نزد بانکها و مؤسسات مالی اعم از ریالی و ارزی (شامل سپرده‌های سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت بدون سررسید)
جریـان وجه نقد:
عبارت است از افزایش یـا کاهش در مبلـغ وجه نقد ناشی از معاملات با اشخاص حقیقی یا حقوقی مستقل از شخصیت حقوقی واحـد تجـاری و ناشی از سایـر رویدادها.
فعالیتهای عملیاتی:
عبارت از فعالیتهای اصلی و مستمر مولد درآمد عملیاتی واحد تجاری است.
فعالیتهای سرمایه‌گذاری:
عبارت است از تحصیل یا واگذاری سرمایه‌گذاریهای کوتاه‌مدت و بلندمدت، داراییهای ثابت مشهود و داراییهای نامشهود و نیز پرداخت و وصول تسهیلات اعطایی به اشخاص مستقل از واحد تجاری غیر از کارکنان .
فعالیتهای تأمین مالی:
عبارت از فعالیتهایی است که منجر به تغییرات در میزان و ترکیب سرمایه و استقراضهای واحد تجاری گردد.
معادل وجه نقد :
بنابر تعریف رایج عبارت از سرمایه‌گذاریهای کوتاه‌مدت سریع‌التبدیل به وجه نقد است که احتمال خطر کاهش در ارزش آن ناچیز بوده و به آسانی و بدون اطلاع قبلی قابل تبدیل به مبلغ معینی وجه نقد باشد و موعد آن در زمان تحصیل تا سررسید حداکثر سه ماه باشد منهای وامها و قرض‌الحسنه‌های دریافتی از بانکها و سایر اشخاص که ظرف سه ماه از تاریخ تحصیل قابل بازپرداخت است
انواع صورت جریان وجوه نقد
واحدهای تجاری باید جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی را با بکارگیری یکی از روشهای زیر گزارش کنند:
الف . روش مستقیم که به موجب آن ناخالص وجوه نقد دریافتی و پرداختی بر حسب طبقات عمده افشا میشود. مزیت اصلی روش مستقیم این است که دریافتها و پرداختهای نقدی عملیاتی را نشان می‌دهد.
ب . روش غیرمستقیم که به موجب آن سود یا زیان عملیاتی با انجام تعدیلات زیر به خالص جریانهای نقدی ناشی از فعالیتهای عملیاتی تبدیل میشود:
اثر معاملات و رویداد هایی که دارای ماهیت غیر نقدی است (هزینه استهلاک ، ذخیره بازخرید پایان خدمت کارکنان … ) و اثر اقلامی که در محاسبه سود یا زیان عملیاتی دوره جاری منظور شده باشد، لیکن جریانهای نقدی مرتبط با آنها در دوره‌های قبل حادث شده یا در دوره‌های آینده حادث خواهد شد و بالعکس. مزیت اصلی روش غیرمستقیم این است که تفاوت بین سود عملیاتی و جریان وجه نقد ناشی از فعالیتهای عملیاتی به گونه برجسته‌ای نشان داده میشود.
روش تهیه صورت جریان وجه نقد در ایران
فعالیتهای عملیاتی:
۱٫ روش مستقیم
وجوه نقد حاصل از فروش=حسابهای دریافتنی پایان دوره – حسابهای دریافتنی ابتدای دوره + فروش
وجوه نقد حاصل از ارایه خدمات=حسابهای دریافتنی پایان دوره – حسابهای دریافتنی ابتدای دوره + درآمد خدمات
وجوه نقد پرداختی بابت مواد اولیه=موجودی پایان دوره – موجودی ابتدای دوره + هزینه مواد اولیه
وجوه نقد پرداختی بابت حقوق و دستمزد=حقوق پرداختنی پایان دوره – حقوق پرداختنی ابتدای دوره + هزینه حقوق
(برای تمامی درآمد ها و هزینه های عملیاتی) از جمله پرداختی بابت حق امتیاز ، اجاره عملیاتی و هزینه های تجدید ساختار و هرنوع پرداختی به کارکنان از جمله وام و خسارت دریافتی از بیمه از بابت حتی اقلام سرمایه ای.
۲٫ روش غیر مستقیم
(تهیه صورت تطبیق سود عملیاتی با جریان وجوه نقد حاصل از عملیات(
تعیین سود عملیاتی(صورت سود و زیان(
تعدیل هزینه های غیر نقدی
الف) استهلاک
ب) مزایای پایان خدمت
ج( . . .
.
تعدیل از بابت اقلام عملیاتی ترازنامه
الف) افزایش و کاهش در داراییهای مرتبط با عملیات
ب) افزایش و کاهش در بدهیهای مرتبط با عملیات
تعدیل از بابت درآمدها و هزینه های غیر عملیاتی
** مواردی که در هیچ سرفصل دیگری قرار نمیگیرند(حمل موردی مواد اولیه)
تعدیلات سنواتی موثر بر اقلام جاری
بدهکار = خروج وجه نقد
بستانکار= ورود وجه نقد
الف) اگر نقدی باشد ، ورودی یا خروجی وجه نقد
ب) در غیر این صورت اثر آن به این وسیله خنثی میشود.
سایر تعدیلات:
در مواقعی که حسابهای عملیاتی با سایر سرفصلها درگیر شود
بازده سرمایه گذاریها و سود پرداختی بابت تأمین مالی:
سود سهام دریافتی=سود سهام دریافتنی ابتدای دوره + در آمد مربوط به سود سهام – سود سهام دریافتنی پایان دوره
از بابت بکارگیری روش ارزش ویژه میبایست تعدیلات لازم صورت گیرد.
سود سهام پرداختی=سود سهام پرداختنی ابتدای دوره + سود سهام تصویب شده –سود سهام پرداختنی پایان دوره
بهره دریافتی=بهره دریافتنی ابتدای دوره + درآمد بهره –بهره دریافتنی پایان دوره
بهره پرداختی=بهره پرداختنی ابتدای دوره +بهره منظور شده به دارایی+ هزینه بهره – بهره پرداختنی پایان دوره
تعدیلات سنواتی موثر بر این سرفصل(دریافتنی یا پرداختنی)
مالیا ت بر درآمد:
کلیه وجوه نقدی که واحد تجاری از بابت عملکرد پرداخت کرده است.
حتی از بابت سنوات قبل (تعدیلات سنواتی)
مالیات پردرآمد پرداختی
مالیات پردرآمد پرداختی = ذخیره مالیات ابتدای دوره +پیش پرداخت مالیات پایان دوره+ مالیات دوره جاری –ذخیره مالیات انتهای دوره – پیش پرداخت مالیات اول دوره+ تعدیلات سنواتی موثر – تعدیلات سنواتی غیر موثر
فعالیتهای سرمایه گذاری
وجوه مرتبط با داراییهای ثابت مشهود و داراییهای نامشهود
وجوه پرداختی بابت تحصیل=حسابهای پرداختنی مرتبط در ابتدای دوره + افزایش در دارایی ثابت – حسابهای پرداختنی مرتبط در پایان دوره
وجوه دریافتی بابت فروش=سود (- زیان)حاصل از واگذاری+ کاهش در دارایی ثابت(ارزش دفتری) +حسابهای دریافتنی مرتبط در ابتدای دوره – حسابهای دریافتنی مرتبط در پایان دوره
اعمال تعدیلات از بابت تعدیلات سنواتی موثر
نکته:
اعمال تعدیلات از بابت تغییر طبقه بندی و تعدیلات جاری که بر افزایش و کاهش داراییها موثر است.
**در صورتیکه بتوان به طور مستقیم از طریق اطلاعات مالی دریافتها و پرداختهای مرتبط با تحصیل یا واگذاری داراییها را مشخص کرد فرمولهای فوق میتواند کنترل کننده مناسبی باشد.
وجوه مرتبط با سرمایه گذاریها(سهام ، سپرده بانکی یا اوراق مشارکت(
** دقیقاً شبیه ردیف داراییهای ثابت مشهود عمل میشود اما حتماً باید اثرات ناشی از بکارگیری روشهای سرمایه گذاری (ارزش ویژه یا ارزش بازار و …..) مد نظر قرار کیرد.
فعالیتهای تأمین مالی:
وجوه مرتبط با افزایش و کاهش سرمایه
** صرفاً مبالغ نقدی ، (شامل علی الحساب افزایش سرمایه) مد نظر قرار میگیرد.
فعالیتهای تأمین مالی:
دریافت تسهیلات مالی و بازپرداخت اصل تسهیلات مالی و حصه اصل اقساط پرداختی اجاره به شرط تملیک .
باز پرداخت اصل تسهیلات مالی=مانده اصل در ابتدای دوره + اصل تسهیلات مالی دریافتی–مانده اصل در پایان دوره
***تسعیر ارز از این بابت بابد تعدیل شود. یعنی منهای سود تسعیر و به اضافه زیان تسعیر ارز
*** تسهیلات مالی دریافتی با سررسید کمتر از سه ماه را میتوان بطور خالص و جداگانه نمایش داد.
اعمال تعدیلات از بابت تعدیلات سنواتی موثر
مبادلات غیر نقدی
معاملاتی که مستلزم استفاده از وجه نقد نیست نباید در صورت جریان وجوه نقد انعکاس یابد .
این معاملات ، به استثنای معاملات مربوط به فعالیتهای عملیاتی ، در صورت با اهمیت بودن بایددر یادداشتهای توضیحی به نحو ی مناسب افشا شود.
نمونه غیر نقدیهایی که باید در یاداشتها افشاء شوند:
تحصیل داراییهای ثابت مشهود در قبال تسهیلات مالی
تحصیل داراییهای ثابت مشهود در قبال صدور سهام
مبادله موجودی مواد اولیه یا موجودی کالای ساخته شده با دارایی ثابت مشهود
افزایش سرمایه از محل مطالبات حال شده بستانکاران
جایگزینی وامهای بلند مدت با وامهای بلند مدت دیگر
تغییرات در چارچوب حقوق صاحبان سرمایه که مبین طبقه‌بندی مجدد حسابهای تشکیل دهنده حقوق صاحبان سرمایه است از قبیل افزایش سرمایه از محل اندوخته‌ها و تخصیص اندوخته از محل سود انباشته، در زمره معاملات غیر نقدی مستلزم افشا تلقی نمی‌شود.
تسعیر ارز
هرگاه بخشی از سود یا زیان ناشی از تسعیر معاملات عملیاتی تسویه شده و یا مانده های عملیاتی تسویه نشده به موجب استانداردهای حسابداری یا قوانین آمره به سود و زیان عملیاتی دوره منظور نشده باشد.
هرگاه سود یا زیان ناشی از تسعیر معاملات غیرعملیاتی تسویه شده یا مانده های غیرعملیاتی تسویه نشده در محاسبه سود عملیاتی دوره منظور شده باشد.
در موارد فوق ، تعدیلات انجام شده در محاسبه جریانهای نقدی در سرفصلهای اصلی مربوط منظور می شود.
هرگاه سود یا زیان ناشی از تسعیر وجه نقد (صرفاً وجه نقد)در محاسبه سود یا زیان عملیاتی دوره منظور شده باشد.
**مورد فوق به عنوان یکی از عوامل تطبیق بین مانده اول دوره و پایان دوره وجه نقد درصورت جریان وجوه نقد ارائه می شود.
مانده وجه نقد ابتدا و پایان دوره
** مانده وجه نقد ابتدا و پایان دوره در ذیل صورت جریان وجوه نقد درج میگردد.
